به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، هم‌زمان با روز جهانی ماما، افغانستان در شرایطی قرار دارد که کمبود شدید نیروی قابله متخصص، جان هزاران مادر افغان را تهدید می‌کند. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که از هر ۱۰۰ هزار زایمان، ۶۲۰ زن جان خود را از دست می‌دهند؛ آماری که افغانستان را در میان پنج کشور اول دارای بیشترین نرخ مرگ‌ومیر مادران قرار می‌دهد. سازمان جهانی بهداشت نیز بارها نسبت به فاجعه انسانی ناشی از عدم دسترسی به خدمات بهداشتی هشدار داده است.
این بحران زمانی شدت گرفت که طالبان در آذر ماه ۱۴۰۱ با صدور فرمانی، تحصیل زنان را در رشته‌های علوم پزشکی از جمله مامایی و پرستاری در دانشگاه‌ها متوقف کرد. در پی این اقدام، ده‌ها مؤسسه آموزش عالی پزشکی در کابل، هرات، بلخ و ننگرهار مجبور به تعلیق کلاس‌های آموزشی خود برای دانشجویان دختر شدند. این محدودیت‌ها فرصت آموزش بیش از ۳۰۰۰ دانشجوی زن در رشته‌های مامایی را از میان برد.
دکتر ناهید احمدی، یکی از اساتید سابق دانشکده مامایی کابل، در گفت‌وگو با رسانه‌های محلی اعلام کرده که «افزایش مرگ‌ومیر مادران به‌طور مستقیم با کمبود ماماهای آموزش‌دیده مرتبط است.» وی تأکید کرده است که پیش از روی کار آمدن طالبان، هر ساله حدود ۵۰۰ قابله از دانشگاه‌های دولتی و خصوصی فارغ‌التحصیل می‌شدند. اما اکنون این رقم به صفر رسیده است.
براساس گزارش سالانه صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (UNFPA)، افغانستان برای پوشش مناسب خدمات مامایی در مناطق روستایی، حداقل به ۴۵۰۰ نیروی قابله نیاز دارد. این در حالی‌ست که آمار رسمی وزارت صحت عامه طالبان نشان می‌دهد تنها ۲۱۰۰ قابله فعال در مراکز بهداشتی کشور حضور دارند. این کمبود شدید در استان‌هایی چون غور، پکتیکا و بدخشان به شکل نگران‌کننده‌ای محسوس است.
بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد که بسته شدن مراکز آموزشی ویژه زنان در بخش بهداشت، نه تنها تبعات بهداشتی، بلکه پیامدهای اجتماعی گسترده‌ای به همراه داشته است. بسیاری از زنان که در گذشته در مناطق دورافتاده به عنوان ماما فعالیت می‌کردند، اکنون به‌دلیل فشارهای امنیتی و اجتماعی مجبور به ترک حرفه خود شده‌اند. این مسأله به‌طور مستقیم در افزایش زایمان‌های بدون نظارت پزشکی تأثیر گذاشته است.
یکی از مشکلات اصلی نظام بهداشت افغانستان، عدم دسترسی زنان به خدمات بهداشتی در زمان زایمان است. براساس گزارش سازمان یونیسف، نزدیک به ۴۰ درصد زایمان‌ها در افغانستان بدون حضور پرسنل آموزش‌دیده صورت می‌گیرد. این رقم در مناطق روستایی به بیش از ۶۰ درصد می‌رسد. نبود قابله‌ها در این مناطق، زنان باردار را با خطر جدی مرگ حین زایمان مواجه کرده است.
هم‌زمان، گزارش‌های محلی از استان‌هایی نظیر هلمند و زابل نشان می‌دهد که برخی خانواده‌ها به‌دلیل نبود قابله یا پرسنل بهداشتی، مجبور به زایمان در خانه با کمک افراد فاقد مهارت شده‌اند. این شرایط موجب افزایش مرگ مادر و نوزاد شده و بسیاری از کودکان نیز با عوارض جدی به دنیا می‌آیند. همچنین نرخ نوزادان نارس و مبتلا به مشکلات تنفسی در چنین مناطق رشد چشم‌گیری داشته است.
در همین حال، نهادهای بین‌المللی مانند پزشکان بدون مرز، بارها برای احیای مراکز آموزشی بهداشتی ویژه زنان در افغانستان ابراز آمادگی کرده‌اند، اما به‌دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی طالبان، این تلاش‌ها بی‌نتیجه مانده است. سخنگوی این سازمان در گزارشی اعلام کرده بود که «امکان اعزام تیم‌های آموزش‌دهنده زن به داخل افغانستان وجود ندارد، مگر اینکه محدودیت‌های تحصیلی و کاری برای زنان برداشته شود.»
روز جهانی ماما، فرصتی است برای تأکید بر نقش حیاتی این حرفه در کاهش مرگ‌ومیر مادران و نوزادان. اما در افغانستان این روز بیشتر به یادآور یک بحران مداوم و تلخ تبدیل شده است. در حالی که جهان به دنبال ارتقای نقش قابله‌ها در توسعه سلامت جوامع است، افغانستان در حال بازگشت به دوره‌ای است که تولد فرزندان بیشتر از آن‌که آغاز زندگی باشد، تبدیل به تهدیدی برای جان مادران شده است.
در پایان باید یادآور شد که بدون تغییر سیاست‌های محدودکننده طالبان علیه زنان و بدون حمایت گسترده جامعه جهانی، امکان جبران کمبود نیروی قابله در افغانستان وجود نخواهد داشت. کارشناسان تأکید دارند که اگر روند کنونی ادامه یابد، نرخ مرگ‌ومیر مادران افغان در سال‌های آینده از مرز ۷۰۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار تولد نیز عبور خواهد کرد. این آمارها هشداری جدی برای نهادهای جهانی است.
انتهای پیام
