به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، ممنوعیت رسمی کشت بنگ، چرس و تریاک توسط طالبان در افغانستان که در سال ۲۰۲۲ اعلام شد، نه‌تنها موجب کاهش چشمگیر تولید مواد مخدر در این کشور شد، بلکه به شکل‌گیری یک روند قاچاق معکوس از پاکستان به افغانستان منجر شده است. طبق گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل (UNODC)، تولید تریاک در افغانستان در سال ۲۰۲۳ به ۳۳۰ تن کاهش یافته که نسبت به سال ۲۰۲۲ حدود ۹۵ درصد افت را نشان می‌دهد.
هم‌زمان با کاهش تولید داخلی، گزارش‌هایی مبنی بر افزایش قابل توجه کشت تریاک در مناطق مرزی پاکستان مانند «چاغی»، «کویته» و «نوشکی» منتشر شده است. سمیع یوسفزی، روزنامه‌نگار افغان مقیم دوحه، به نقل از کارگران مزارع تولید تریاک در این مناطق نوشته است که مقامات محلی پاکستان از این کشت‌ها عشر و مالیات رسمی دریافت می‌کنند. گفته می‌شود در استان بلوچستان، دست‌کم ۱۰ هزار هکتار زمین به کشت گیاه خشخاش اختصاص یافته است.
در گفت‌وگوی یوسفزی با دو کارگر مزارع تریاک، آمده است که تولید این ماده در منطقه «چاغی» نه تنها افزایش یافته، بلکه با هماهنگی غیررسمی نیروهای محلی و بدون ممانعت امنیتی در حال توسعه است. گزارش‌های مشابهی از سوی منابع میدانی در هلمند و قندهار نیز تأیید می‌کنند که بخش زیادی از تریاک مورد استفاده در بازارهای غیرقانونی افغانستان، منشأ پاکستانی دارد.
در سال‌های گذشته، افغانستان تأمین‌کننده بیش از ۸۰ درصد تریاک مورد استفاده جهانی بوده است. اما پس از فرمان ممنوعیت رهبر طالبان در ۱۴۰۱، این میزان به شدت کاهش یافته و بخش مهمی از زنجیره تولید به مناطق مرزی پاکستان منتقل شده است. گزارش UNODC در سال ۲۰۲۴ هشدار داده که ممنوعیت داخلی بدون مدیریت منطقه‌ای منجر به انتقال معضل به کشورهای همسایه شده است.
در همین راستا، گروه‌های قاچاق در افغانستان با تأسیس کارگاه‌های تولید غیررسمی، مواد خام ورودی از پاکستان را به صورت نیمه‌صنعتی فرآوری کرده و به کشورهای ثالث صادر می‌کنند. طبق آمار منتشر شده توسط شورای امنیت سازمان ملل، بخشی از این تریاک از طریق ایران، آسیای مرکزی و پاکستان به اروپا و آسیا منتقل می‌شود.
منابع محلی در قندهار و نیمروز به افپک گزارش داده‌اند که برخی از کارگاه‌های تولید «مورفین» و مشتقات تریاک در مناطق کوهستانی فعال شده‌اند. این روند با هماهنگی برخی فرماندهان محلی و در ازای پرداخت «حق‌العبور» و «خراج» انجام می‌شود. این رویه شباهت زیادی به ساختارهای اقتصادی طالبان در دوران قبل از سال ۲۰۰۱ دارد.
از نگاه تحلیلگران افغان، این تحول بیانگر ناتوانی ساختاری دولت پاکستان در مهار تولید مواد مخدر در مناطق کم‌برخوردار است. تحلیلگر امنیتی، رحمت‌الله بیژن‌پور در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی گفته است: «پاکستان در برابر قاچاق مواد مخدر از بلوچستان به افغانستان عمدتاً چشم‌پوشی می‌کند، زیرا این روند سودآور، بسیاری از بازیگران محلی را درگیر کرده است.»
در واکنش به افزایش تولید تریاک در پاکستان، برخی نهادهای مدنی افغانستان خواستار اتخاذ موضعی شفاف از سوی طالبان شده‌اند. سازمان «عدالت برای افغانستان» اعلام کرده است: «ممنوعیت کشت داخلی نباید بهانه‌ای برای واردات غیرقانونی تریاک باشد. این روند، سلامت اجتماعی کشور را تهدید می‌کند.»
همچنین گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه بخشی از تریاک وارداتی به افغانستان به واحدهای کوچک صنعتی تولید هروئین در مناطق کوهستانی منتقل شده و در آنجا به صورت پنهانی فرآوری می‌شود. به نقل از وب‌سایت «InsightCrime»، این کارگاه‌ها در مناطق تحت کنترل نسبی طالبان در پکتیا، غزنی و نورستان فعال هستند.
در پایان، کارشناسان بین‌المللی از سازمان ملل و اتحادیه اروپا خواسته‌اند راهکارهای منطقه‌ای مقابله با مواد مخدر را بازبینی کنند. در گزارش تازه UNODC آمده است که بدون همکاری فراگیر میان کشورهای افغانستان، پاکستان و ایران، مقابله مؤثر با زنجیره تأمین و توزیع تریاک در منطقه ممکن نخواهد بود.
انتهای پیام
