به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، در روزهای پایانی فروردین‌ماه ۱۴۰۴، مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش‌وپرورش ایران، اعلام کرد که امکان ثبت‌نام و سفارش کتاب درسی برای دانش‌آموزان اتباع خارجی از جمله مهاجران افغانستانی تا اطلاع ثانوی غیرفعال شده است. این تصمیم که در ادامه روند سخت‌گیری‌های اخیر در سیاست‌های آموزشی در قبال مهاجران اتخاذ شده، با واکنش‌های گسترده‌ای در بین خانواده‌های مهاجر مواجه شده است.
بنابر اعلام رسمی این مرکز، این محدودیت تا زمانی برقرار خواهد بود که فهرست واجدان شرایط تحصیل در مدارس ایرانی نهایی و ابلاغ نشود. به‌گفته مسئولان، «پس از تهیه و تصویب لیست نهایی از سوی مراجع ذی‌ربط، نسبت به فعال‌سازی ثبت سفارش کتاب‌های درسی برای اتباع واجد شرایط اقدام خواهد شد.» این اقدام، در حالی صورت گرفته که سال گذشته بیش از ۵۰۰ هزار دانش‌آموز اتباع خارجی در مدارس ایران مشغول تحصیل بوده‌اند.
در همین راستا، کانال تلگرامی «رنا» که اخبار حوزه مهاجرین افغانستانی را پوشش می‌دهد، از صدور ابلاغیه‌ای جدید توسط اداره کل آموزش‌وپرورش شهرستان‌های استان تهران خبر داده است. این ابلاغیه، با استناد به نامه شماره ۴۸۲/۱۸۵۹۱/۳۴۰ مرکز امور بین‌الملل و مورخ ۲۸ اسفند ۱۴۰۳، ثبت‌نام دانش‌آموزان دارای برگه سرشماری یا برگه بازگشت به افغانستان را برای سال تحصیلی ۱۴۰۵–۱۴۰۴ ممنوع اعلام کرده است. این دستور توسط یوسف بهارلو، مدیرکل آموزش‌وپرورش استان تهران، به تمامی مدارس ابلاغ شده است.
در متن این ابلاغیه تأکید شده که مدیران مدارس باید خانواده‌های مشمول این محدودیت را آگاه کنند و از ارجاع آنان به اداره کل آموزش‌وپرورش خودداری شود. این بخش از دستور، به‌صورت خاص خانواده‌هایی را هدف قرار داده که در سال‌های گذشته فرزندان‌شان با همین مدارک موفق به تحصیل در مدارس دولتی شده بودند. به گفته فعالان مدنی حوزه مهاجرت، این اقدام یک تغییر رویه جدی نسبت به سال‌های قبل محسوب می‌شود.
براساس آمار ارائه‌شده از سوی اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، در حال حاضر نزدیک به ۹۰۰ هزار دانش‌آموز افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند که نیمی از آنان دارای مدارک اقامتی قانونی نیستند و از برگه سرشماری یا موقت استفاده می‌کنند. حذف این جمعیت از چرخه آموزش، می‌تواند بحران انسانی و آموزشی بزرگی در پی داشته باشد. نسرین ستوده، وکیل و فعال حقوق کودکان، در مصاحبه‌ای با رسانه‌های داخلی هشدار داده است که «محروم‌سازی آموزشی، برخلاف اصول حقوق بشر و تعهدات بین‌المللی ایران است.»
هم‌زمان با ابلاغ این محدودیت، تعدادی از خانواده‌های مهاجر با مراجعه به مدارس محل تحصیل فرزندان‌شان با پاسخ منفی مدیران مدارس مواجه شده‌اند. برخی از این خانواده‌ها به رسانه‌ها گفته‌اند که هیچ جایگزینی برای ثبت‌نام فرزندان‌شان به آنان ارائه نشده است. یکی از والدین در تماس با خبرنگار افپک گفته: «سه فرزند دارم که سال‌هاست با برگه سرشماری درس می‌خوانند. امسال مدرسه گفت که نمی‌توانند ثبت‌نام کنند و باید به افغانستان برگردیم.»
این تصمیم در حالی گرفته شده که در سال ۱۳۹۴، رهبر معظم انقلاب اسلامی در فرمانی تاریخی اعلام کردند که «هیچ کودک افغانستانی نباید از تحصیل باز بماند.» این فرمان منجر به پذیرش هزاران دانش‌آموز بدون مدرک در مدارس ایران شد و مورد تحسین نهادهای بین‌المللی مانند یونیسف قرار گرفت. اما به‌نظر می‌رسد اجرای این فرمان در سال‌های اخیر با موانع اداری و بخش‌نامه‌ای مواجه شده و روح آن در معرض فراموشی قرار دارد.
فعالان حوزه مهاجرت در ایران از جمله اعضای کمپین «حق تحصیل برای همه» در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند که «ایجاد محدودیت در ثبت‌نام و ثبت سفارش کتاب درسی برای دانش‌آموزان افغانستانی، ناقض حقوق بنیادین کودک و برخلاف اصل ۳۰ قانون اساسی است.» در این بیانیه همچنین خواسته شده که آموزش‌وپرورش ایران با انتشار دستورالعملی روشن، حق تحصیل را برای همه دانش‌آموزان تضمین کند.
در حال حاضر، سازمان‌های بین‌المللی از جمله یونیسف، سازمان ملل متحد و کمیساریای عالی پناهندگان (UNHCR) در حال بررسی پیامدهای این تصمیم برای کودکان مهاجر هستند. در بیانیه اخیر یونیسف آمده است: «تحصیل، حق غیرقابل چشم‌پوشی هر کودک است، صرف‌نظر از تابعیت یا وضعیت اقامتی.» این سازمان با ابراز نگرانی از تصمیم اخیر، خواهان گفت‌وگو با مسئولان ایرانی برای بازبینی آن شده است.
انتهای پیام
