به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، شکست آمریکا در افغانستان و خروج شتاب‌زده نیروهایش در سال ۲۰۲۱، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین ناکامی‌های سیاست خارجی واشنگتن در قرن بیست‌ویکم شناخته شد. اکنون، شرایط در سومالی شباهت بسیاری با افغانستان دارد؛ کشوری با دولتی ضعیف، شبه‌نظامیان قدرتمند و حضور پرهزینه نظامی آمریکا. گروه الشباب که شاخه‌ای از القاعده در شرق آفریقا محسوب می‌شود، طی سال ۲۰۲۳ میلادی حدود ۳۷۰ حمله مرگبار علیه نیروهای دولتی و غیرنظامیان انجام داده است که طبق گزارش سازمان ملل، دست‌کم ۱۲۰۰ کشته برجا گذاشته است.
مطابق گزارش نشریه Responsible Statecraft، آمریکا از سال ۲۰۰۷ تاکنون بیش از ۲.۵ میلیارد دلار در قالب کمک‌های نظامی، اطلاعاتی و پشتیبانی به دولت سومالی اختصاص داده است، اما در عمل، گروه الشباب نه‌تنها تضعیف نشده بلکه کنترل برخی مناطق استراتژیک در مرکز و جنوب این کشور را به دست گرفته است. در حمله‌ای در ژانویه ۲۰۲۳ به پایگاه نظامی در نزدیکی موگادیشو، ۲۱ سرباز سومالیایی کشته شدند و الشباب مسئولیت آن را بر عهده گرفت.
براساس گزارش وزارت دفاع آمریکا، بیش از ۵۰۰ نیروی آمریکایی در قالب ماموریت‌های «ضدتروریسم» در سومالی مستقر هستند. این نیروها عمدتاً با استفاده از پهپادهای MQ-9 Reaper عملیات‌های هوایی انجام می‌دهند. تنها در شش ماه نخست سال ۲۰۲۴، دست‌کم ۲۳ عملیات پهپادی انجام شده که به کشته شدن ۶۸ عضو ادعایی الشباب انجامیده است. با این حال، به اذعان اندیشکده بروکینگز، این عملیات‌ها نه‌تنها از نفوذ الشباب نکاست، بلکه موجی از نفرت و بی‌اعتمادی در میان شهروندان سومالی ایجاد کرده است.
در گفت‌وگویی با نیویورک تایمز، «محمد احمد نور» تحلیلگر امنیتی اهل سومالی می‌گوید: «آمریکا همان اشتباهی را که در افغانستان انجام داد، این‌بار در سومالی تکرار می‌کند؛ اتکای بیش از حد به قدرت نظامی و نادیده گرفتن زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی.» وی همچنین تأکید می‌کند که بدون بازسازی نهادهای بومی و اعتمادسازی میان مردم و دولت، هیچ پیروزی نظامی پایداری ممکن نیست.
این شباهت‌ها از چشم رسانه‌های جهانی نیز پنهان نمانده است. شبکه الجزیره در گزارشی در سپتامبر ۲۰۲۴ نوشت: «آنچه در موگادیشو می‌گذرد، پژواکی از اتفاقات کابل است. عقب‌نشینی نیروهای امنیتی، حملات انتحاری الشباب و بی‌اعتمادی عمومی، همگی نشانه‌های هشدارآمیزی از فروپاشی تدریجی ساختار قدرت در سومالی هستند.» طبق آمار ارائه‌شده در این گزارش، تنها در سه ماه گذشته، الشباب بیش از ۱۴ شهر و روستا را از کنترل دولت خارج کرده است.
در همین حال، برخی از مقامات آمریکایی نیز به ناکارآمدی استراتژی کنونی اذعان کرده‌اند. ژنرال مایکل لانگلی، فرمانده نیروهای آفریقا در ارتش آمریکا (AFRICOM)، در نشست کمیته خدمات مسلح سنای آمریکا در مارس ۲۰۲۵ گفت: «ما نمی‌توانیم فقط با حملات هوایی، یک تهدید ایدئولوژیک را نابود کنیم. ما باید از ابزارهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نیز بهره ببریم.» اظهارات او یادآور نقدهای مشابهی است که پیش از سقوط کابل نیز مطرح شده بود.
طبق گزارش منتشرشده توسط موسسه صلح آمریکا (USIP)، بیش از ۷۵ درصد از مردم سومالی در مناطقی زندگی می‌کنند که خارج از کنترل کامل دولت مرکزی هستند. همچنین سطح بیکاری در این کشور حدود ۶۷ درصد است و تنها ۳۹ درصد جمعیت به خدمات درمانی اولیه دسترسی دارند. این خلأهای بنیادین، زمینه را برای نفوذ گروه‌هایی چون الشباب مهیا کرده است؛ درست مانند آنچه طالبان در افغانستان تجربه کرد.
در این میان، تحلیل‌گران معتقدند که تمرکز صرف بر عملیات نظامی، همان تله‌ای است که آمریکا بارها درگیر آن شده است. به گفته «استفانی تامپسون»، نویسنده آمریکایی در مقاله‌ای در فورن پالیسی، «آمریکا بیش از آنکه بر آموزش و تقویت نهادهای محلی تمرکز کند، به بمباران‌های هدفمند دل خوش کرده است. اما تجربه افغانستان نشان داده که این روش، دوامی ندارد.»
نکته قابل تأمل این است که حتی برخی از عملیات‌های آمریکا در سومالی باعث قربانی‌شدن غیرنظامیان شده‌اند. در فوریه ۲۰۲۴، در حمله پهپادی به منطقه “جوبا سفلی”، سه غیرنظامی کشته شدند. گزارش دیده‌بان حقوق بشر (HRW) در مورد این حمله تأکید می‌کند که نبود شفافیت در نحوه تعیین اهداف و عدم رسیدگی به شکایات مردمی، اعتبار آمریکا در میان شهروندان سومالی را به‌شدت کاهش داده است.
انتهای پیام
