به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، طبق داده‌های منتشرشده توسط سازمان ملل متحد (UN DESA) در سال ۲۰۲۴، جمهوری اسلامی ایران با ثبت ورود دو میلیون مهاجر رسمی، جایگاه هفدهم در میان مهاجرپذیرترین کشورهای جهان را به خود اختصاص داد. این آمار رسمی در وب‌سایت سازمان ملل به نشانی www.un.org/development/desa منتشر شده و شامل مهاجرانی می‌شود که اقامت قانونی دریافت کرده‌اند.
در صدر این فهرست، ایالات متحده آمریکا قرار دارد که با میزبانی ۲۶.۷۵ میلیون مهاجر، همچنان بزرگ‌ترین مقصد مهاجران جهان در سال ۲۰۲۴ بوده است. پس از آن، کشورهای آلمان با ۸.۳۸ میلیون نفر و بریتانیا با ۵.۷۴ میلیون نفر، رتبه‌های دوم و سوم را کسب کرده‌اند. فرانسه با ۴.۸ میلیون و کانادا با ۴.۶۴ میلیون مهاجر نیز در جمع پنج کشور اول قرار دارند.
نکته قابل توجه در این گزارش، حضور ایران در بین ۲۰ کشور نخست جهان از نظر میزان مهاجرپذیری است. طبق آمار رسمی، ایران میزبان حدود ۲ میلیون مهاجر رسمی بوده که بیشتر آنان را اتباع افغانستان، عراق و برخی کشورهای آسیای مرکزی تشکیل می‌دهند. همچنین، بر اساس گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR)، جمع کل مهاجران غیررسمی و پناهجویان در ایران بیش از ۳.۸ میلیون نفر برآورد می‌شود.
طبق تحلیل‌های مرکز آمار ایران، حدود ۹۷ درصد مهاجران رسمی در ایران را اتباع افغانستان تشکیل می‌دهند. پس از افزایش ناامنی و تحولات سیاسی در افغانستان، موج جدیدی از مهاجران افغان از مرزهای شرقی وارد خاک ایران شده‌اند. به‌گفته حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه ریاست جمهوری در امور افغانستان، روزانه هزاران مهاجر به صورت غیررسمی وارد ایران می‌شوند که نیازمند سامان‌دهی و سیاست‌گذاری مشخص است.
در این میان، استان‌هایی مانند خراسان رضوی، تهران، سیستان و بلوچستان و فارس بیشترین میزان مهاجرپذیری را داشته‌اند. مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور در سال ۱۴۰۳ اعلام کرد که فقط در استان تهران بیش از ۵۰۰ هزار مهاجر دارای اقامت قانونی سکونت دارند. این در حالی است که بسیاری از مهاجران غیرقانونی فاقد آمار رسمی بوده و تخمین دقیق آن‌ها دشوار است.
از نظر منطقه‌ای، ایران تنها کشور آسیای غربی در بین ۲۰ کشور مهاجرپذیر جهان است که عمدتاً به دلایل ژئوپلیتیکی و همسایگی با افغانستان و عراق با حجم بالایی از ورود مهاجر مواجه است. این مسئله علاوه بر ابعاد انسانی، فشار قابل توجهی نیز بر منابع اجتماعی، بهداشتی، آموزشی و خدمات شهری وارد کرده است.
مطابق با داده‌های سازمان جهانی کار (ILO)، بخش قابل توجهی از مهاجران در ایران در حوزه‌های ساختمانی، کشاورزی، حمل‌ونقل و مشاغل خدماتی اشتغال دارند. برآوردها نشان می‌دهد که حدود ۱.۳ میلیون مهاجر به صورت مستقیم در چرخه اقتصادی کشور نقش‌آفرین هستند و نیروی کار ارزان‌قیمت را برای بخش‌های مختلف فراهم می‌کنند.
با وجود چالش‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، ایران تلاش کرده است که خدمات اولیه‌ای مانند آموزش، بهداشت و ثبت‌نام مدارس را برای مهاجران افغان فراهم کند. بر اساس اعلام وزارت آموزش‌وپرورش، بیش از ۷۰۰ هزار دانش‌آموز افغان در مدارس ایران در سال تحصیلی ۱۴۰۳–۱۴۰۲ تحصیل کرده‌اند که بخش عمده آن‌ها بدون دریافت هزینه شهریه بوده است.
همچنین در حوزه بهداشت و درمان، وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده که در سال ۱۴۰۲ حدود ۴۵۰ هزار مهاجر افغان از خدمات درمانی بیمارستان‌های دولتی بهره‌مند شده‌اند. دکتر بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت در اظهاراتی تأکید کرد که ارائه این خدمات، بخشی از تعهدات انسانی ایران در برابر مهاجران و پناهندگان است.
در همین راستا، محمدرضا جوادی یگانه، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایرنا گفت: «مهاجران به‌ویژه افغان‌ها، سهم مهمی در توسعه اقتصادی و فعالیت‌های زیرساختی کشور داشته‌اند، اما همزمان باید برای کاهش فشارهای اجتماعی و فرهنگی، سیاست‌گذاری دقیق‌تری صورت گیرد.»
از منظر حقوق بین‌الملل، ایران یکی از معدود کشورهایی است که با وجود فشارهای سیاسی و اقتصادی، به تعهدات خود در قبال مهاجران پایبند مانده است. کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان بارها از اقدامات ایران در اسکان و خدمات‌دهی به مهاجران افغان قدردانی کرده و خواستار افزایش حمایت‌های جهانی از ایران در این حوزه شده است.
انتهای پیام
