به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، پس از روی‌کار آمدن حکومت سرپرست طالبان در اوت ۲۰۲۱، بسیاری از تحلیلگران از انزوای بین‌المللی این گروه سخن گفتند؛ اما داده‌های دوساله نشان می‌دهد که طالبان با ۷۲ کشور جهان تعامل دیپلماتیک داشته و این ارتباطات در حال گسترش است. حضور فعال کشورهایی مانند ترکیه، چین، ایران، قطر و روسیه در سطح دیپلماسی با حکومت سرپرست، نشان‌دهنده واقعیتی پیچیده‌تر از روایت‌های غالب است؛ واقعیتی که در آن طالبان توانسته است پایتخت افغانستان را به کانون رایزنی‌های رسمی و غیررسمی بدل کند.
افزایش رغبت کشورها در تعامل با طالبان
در طول سال نخست حکومت سرپرست افغانستان، ۳۵ کشور جهان وارد تعاملات دیپلماتیک با طالبان شدند؛ اما در سال دوم این عدد به ۳۷ کشور افزایش یافت. به عنوان نمونه، قطر که در سال اول ۵۲ نشست با طالبان برگزار کرده بود، در سال دوم نیز ۹۴ نشست دیگر ترتیب داد که مجموع آن به ۱۴۶ نشست رسید. کشورهایی همچون ترکیه، چین و ایران نیز تعاملات خود را نسبت به سال اول افزایش دادند. ترکیه در سال اول ۵۴ نشست و در سال دوم ۹۶ نشست برگزار کرد. همچنین ایران با ۳۲ نشست در سال اول و ۶۷ نشست در سال دوم، جایگاه سوم را به خود اختصاص داد. این افزایش نشان‌دهنده علاقه فزاینده کشورها به ایجاد کانال‌های ارتباطی با حکومت سرپرست افغانستان است.
از میان ۷۲ کشور حاضر، ۵۲ کشور بیش از یک بار با طالبان تعامل داشته‌اند؛ این یعنی این تعاملات از حالت نمادین خارج شده و به روندی پیوسته بدل شده‌اند. به عنوان مثال، اتحادیه اروپا ۲۶ نشست با طالبان برگزار کرده، درحالی‌که ایالات متحده آمریکا با وجود نپذیرفتن رسمی طالبان، ۱۳ نشست برگزار کرده که بیشتر در قطر و افغانستان بوده‌اند. همچنین حضور کشورهای عضو شورای امنیت مانند چین و روسیه نیز تاییدکننده این واقعیت است که موضوع افغانستان همچنان در دستور کار دیپلماسی بین‌المللی باقی مانده است. چین با ۶۲ نشست و روسیه با ۴۱ نشست در این زمینه نقش پررنگی ایفا کرده‌اند.
افزایش تعاملات دیپلماتیک از نظر جغرافیایی نیز گسترش یافته است. در سال نخست، تمرکز عمده نشست‌ها در کشورهای همسایه مانند قطر، ایران و پاکستان بود، اما در سال دوم کشورهای اروپایی بیشتری مانند بریتانیا، آلمان و نروژ نیز وارد تعامل شدند. به طور مثال، بریتانیا ۲۳ نشست و نروژ ۲۶ نشست درمجموع دو سال برگزار کردند. این روند گویای کاهش تدریجی انزوای سیاسی حکومت سرپرست و افزایش اعتبار آن نزد بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است.
کابل، قطب اصلی دیپلماسی؛ نقش دوحه و اسلام‌آباد
داده‌ها نشان می‌دهد که کابل با مجموع ۴۷۱ نشست دیپلماتیک، مرکز اصلی تعاملات بین‌المللی طالبان بوده است. این حجم از نشست‌ها نشان می‌دهد که طالبان توانسته است پایتخت را به مرکز دیپلماسی غیررسمی بدل کند. در سال اول ۲۱۲ نشست و در سال دوم ۲۵۹ نشست در کابل برگزار شده که نشان‌دهنده رشد ارتباطات در داخل افغانستان است. قطر نیز با ۱۴۶ نشست در جایگاه دوم قرار دارد. در سال اول، ۵۲ نشست و در سال دوم، ۹۴ نشست در دوحه برگزار شد. قطر به‌عنوان کشوری با نقش میانجی در بسیاری از بحران‌های منطقه‌ای، نقش کلیدی در ایجاد ارتباطات میان طالبان و کشورهای غربی ایفا کرده است.
پاکستان با ۱۰۱ نشست، از دیگر مقاصد اصلی تعاملات دیپلماتیک طالبان بوده است. اسلام‌آباد که هم‌مرز و شریک استراتژیک سنتی افغانستان محسوب می‌شود، از ظرفیت تاریخی و جغرافیایی خود برای برگزاری نشست‌ها استفاده کرده است. ترکیه و چین نیز نقش فعالی داشته‌اند. ترکیه با ۲۹ نشست در سال اول و ۹۶ نشست در سال دوم، و چین با ۱۹ نشست در سال اول و ۴۳ نشست در سال دوم، جزو کشورهایی هستند که با رشد سریع تعاملات روبه‌رو بوده‌اند.
در کنار این کشورها، مکان‌هایی همچون “آنلاین” نیز در آمار نشست‌ها ثبت شده‌اند که ۲۲ نشست را شامل می‌شوند. این مساله نشان می‌دهد که حکومت سرپرست از ابزارهای مدرن ارتباطی نیز بهره گرفته تا موانع حضور فیزیکی را دور بزند. در مجموع، تنوع مکانی تعاملات نشان از آن دارد که طالبان موفق به تثبیت نسبی جایگاه خود به‌عنوان بازیگری موثر در مناسبات منطقه‌ای شده است.
ماه‌های اوج دیپلماسی؛ ارتباط با تحولات میدانی
بررسی ماهانه نشست‌های دیپلماتیک طالبان از اوت ۲۰۲۱ تا اوت ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که اوج این تعاملات در آوریل ۲۰۲۳ با ۷۴ نشست بوده است. در آگوست ۲۰۲۲، همزمان با کشته شدن ایمن الظواهری در کابل، ۶۶ نشست ثبت شده است. این آمارها نشان‌دهنده واکنش سریع دیپلماتیک کشورهای مختلف به تحولات میدانی در افغانستان است. در می ۲۰۲۲ نیز ۵۱ نشست برگزار شده که همزمان با مذاکرات منطقه‌ای درباره افغانستان بوده است.
در نیمه دوم سال ۲۰۲۲، روند نشست‌ها تقریباً پایدار بوده و به‌طور میانگین بین ۳۰ تا ۴۵ نشست در هر ماه ثبت شده است. به‌عنوان نمونه، در نوامبر ۲۰۲۲ تعداد ۴۳ نشست ثبت شده که همزمان با سفر هیات‌های طالبان به چین، پاکستان و روسیه صورت گرفت. در ماه ژانویه ۲۰۲۳ نیز ۴۴ نشست برگزار شد که بیانگر استمرار توجه جهانی به وضعیت افغانستان در آغاز سال میلادی است.
در مقابل، کمترین میزان نشست‌ها در اوایل شکل‌گیری حکومت بوده است. در سپتامبر ۲۰۲۱ تنها ۱۲ نشست و در اکتبر همان سال ۱۵ نشست برگزار شد. این آمار به‌خوبی روند تصاعدی تعاملات را نشان می‌دهد که از تردید اولیه کشورها به‌سمت همکاری بیشتر و گسترده‌تر پیش رفته است. مجموع این روند ماهانه، گویای فعال بودن حکومت طالبان در سطوح مختلف دیپلماسی عمومی، دوجانبه و چندجانبه است.
کشورهایی با بیشترین تعامل؛ محورهای نفوذ منطقه‌ای
ترکیه با ۱۵۰ نشست بیشترین تعامل دیپلماتیک با طالبان را داشته است. این کشور از دیپلماسی فعال برای تثبیت نفوذ خود در منطقه استفاده کرده و همزمان در حوزه‌هایی چون مدیریت فرودگاه کابل نیز حضور موثر داشته است. چین با ۱۴۱ نشست در جایگاه دوم قرار دارد و حضور شرکت‌های چینی در پروژه‌های معدنی افغانستان از جمله معدن مس عینک، نشان‌دهنده منافع مشترک اقتصادی و امنیتی دو طرف است. ایران نیز با ۹۹ نشست، یکی از همسایگان فعال در تعامل با حکومت طالبان بوده است؛ به‌ویژه در موضوعات مرزی، مهاجرین و تجارت.
قطر با ۹۲ نشست، نقش سنتی خود را به‌عنوان تسهیل‌گر مذاکرات ادامه داده است. این کشور میزبان دفتر سیاسی طالبان در دوحه بوده و همچنان مرکز رایزنی‌های غرب با طالبان است. پاکستان نیز با ۸۲ نشست، در جایگاه پنجم قرار دارد. نقش تاریخی پاکستان در حمایت از طالبان در دهه‌های گذشته، امروز به‌صورت روابط مستمر دیپلماتیک بازتاب یافته است.
از سوی دیگر، کشورهایی مانند ازبکستان، ترکمنستان و عربستان سعودی نیز نقش فعالی در دیپلماسی منطقه‌ای با طالبان ایفا کرده‌اند. ازبکستان با ۵۸ نشست، نقش کلیدی در طرح‌های ترانزیتی و انرژی داشته است. ترکمنستان با ۴۳ نشست عمدتاً بر موضوعات انرژی تمرکز دارد، و عربستان سعودی با ۴۱ نشست تلاش دارد جایگاه خود در ساختارهای اسلامی منطقه را حفظ کند. مجموع این داده‌ها حاکی از شکل‌گیری محورهای متعددی از نفوذ در جغرافیای افغانستان است.
کشورهای غربی و تعامل محتاطانه؛ از انکار تا پذیرش غیررسمی
با وجود عدم شناسایی رسمی حکومت طالبان از سوی غرب، آمار نشست‌های دیپلماتیک نشان می‌دهد که کشورهای غربی نیز وارد مرحله‌ای از تعامل محتاطانه شده‌اند. ایالات متحده آمریکا ۱۳ نشست با طالبان برگزار کرده که عمدتاً در دوحه و کابل بوده‌اند. اتحادیه اروپا نیز با ۲۶ نشست، یکی از بازیگران غربی فعال در رایزنی با طالبان محسوب می‌شود. بریتانیا با ۲۳ نشست، نروژ با ۲۶ نشست و آلمان با ۹ نشست نشان‌دهنده سطح تعاملات اروپایی‌ها با طالبان است.
نروژ حتی در سال ۲۰۲۲ میزبان نشست مستقیم میان مقامات طالبان و نمایندگان جامعه مدنی افغانستان در اسلو بود. این نشست گرچه بازتاب رسانه‌ای زیادی داشت، اما نشانه‌ای از آغاز گفت‌وگوهای عملیاتی میان طالبان و اروپا تلقی شد. همچنین کشورهای مانند فرانسه، ایتالیا و هلند نیز هرکدام بین ۵ تا ۷ نشست برگزار کرده‌اند. این روند به‌ویژه در موضوعات بشردوستانه و مهاجرت تمرکز یافته است.
برخی از این تعاملات به‌صورت مجازی انجام شده‌اند که در آمار نشست‌های “آنلاین” قابل مشاهده است. ۲۲ نشست به‌صورت مجازی برگزار شده که بیشتر شامل گفت‌وگوهای امنیتی، بشردوستانه و موضوعات مربوط به زنان و حقوق بشر بوده‌اند. در مجموع، اگرچه رویکرد غرب همچنان مبتنی بر احتیاط است، اما آمارها نشان می‌دهد که مسیر گفت‌وگو و تعامل در حال باز شدن است، حتی اگر به‌صورت رسمی به رسمیت نشناسند.
مجموع داده‌ها نشان می‌دهد که حکومت سرپرست طالبان نه‌تنها در انزوای کامل قرار ندارد، بلکه با گسترش تدریجی تعاملات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، در حال تحکیم جایگاه خود در معادلات دیپلماتیک است. افزایش نشست‌ها، تنوع کشورهای طرف تعامل و گسترش جغرافیای مذاکرات، همگی نشان از تغییر نگاه بازیگران جهانی به افغانستان دارد؛ تغییری که هرچند با شناسایی رسمی همراه نشده، اما مسیر مشروعیت‌یابی تدریجی را هموار کرده است.
انتهای پیام
