به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، مجمع گفتگوی تهران، به‌عنوان یکی از نشست‌های مهم منطقه‌ای درباره امنیت و ثبات افغانستان، امسال با یک موضع‌گیری آشکار از سوی مسئولان وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران آغاز شد. این موضع‌گیری که توسط سعید خطیب‌زاده، دبیر مجمع و سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه بیان شد، فضای رسانه‌ای و سیاسی افغانستان را با شوکی قابل توجه روبرو کرد.
در لحظاتی پیش از آغاز رسمی مجمع، یکی از خبرنگاران حاضر در محل از سعید خطیب‌زاده پرسید که آیا در این نشست، از مخالفان طالبان نیز دعوت به عمل آمده است یا خیر؟ خطیب‌زاده در پاسخی کوتاه اما هدفمند گفت: «ما نمی‌دانیم مخالفین طالبان چه کسانی هستند!» این پاسخ که بلافاصله در فضای رسانه‌ای بازتاب یافت، حاوی پیامی مستقیم به گروه‌های اپوزیسیون افغان و نیز دولت طالبان بود.
پاسخ خطیب‌زاده از دو جهت قابل تحلیل است؛ نخست اینکه جمهوری اسلامی ایران عملاً با به‌کار بردن عبارت «نمی‌دانیم»، مشروعیت سیاسی و حقوقی اپوزیسیون کابل را رد کرد. دوم آنکه این موضع‌گیری، در آستانه گفت‌وگوهای منطقه‌ای در تهران، علامت روشنی به دیگر کشورهای منطقه و حتی قدرت‌های فرامنطقه‌ای درباره سیاست اصولی تهران نسبت به تحولات افغانستان بود.
در ماه‌های اخیر، رسانه‌های نزدیک به اپوزیسیون کابل بارها مدعی شده بودند که جمهوری اسلامی ایران به‌صورت پنهانی از برخی جریان‌های مخالف طالبان حمایت می‌کند. برخی خبرسازی‌ها حتی مدعی وجود بودجه‌های اختصاص یافته از سوی نهادهای دولتی ایران برای این گروه‌ها شده بودند. اما تاکنون هیچ سند رسمی درباره این ادعاها منتشر نشده و سخنان خطیب‌زاده نیز آن‌ها را به‌طور ضمنی تکذیب کرد.
این در حالی است که برخی شخصیت‌های سیاسی افغان همچون احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان، در رسانه‌های مختلف ادعاهایی درباره تماس با مقامات ایرانی مطرح کرده بودند. اما دستگاه دیپلماسی ایران تاکنون از تأیید چنین دیدارهایی خودداری کرده و در نشست‌های رسمی، تنها با هیئت‌های دولت طالبان تعامل داشته است.
به‌عنوان نمونه، در سفر اخیر سرپرست وزارت خارجه طالبان، امیرخان متقی، به تهران در بهمن ۱۴۰۰، دو طرف درباره امنیت مرزها، همکاری اقتصادی و مسائل مهاجرین افغان به تبادل نظر پرداختند. در آن دیدار، هیچ اشاره‌ای به جریان‌های مخالف طالبان نشد و محور گفتگوها کاملاً بر تعامل با دولت مستقر در کابل متمرکز بود.
پاسخ خطیب‌زاده، همچنین پایانی بر جوسازی‌های رسانه‌ای برخی گروه‌های اپوزیسیون افغان بود که در هفته‌های گذشته با انتشار نامه‌ها و اسناد جعلی سعی در القای حمایت مالی ایران از فعالیت‌های‌شان داشتند. یک نمونه از این موارد، نامه‌ای بود که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و به‌صورت جعلی به بنیاد شهید نسبت داده شده بود، اما بلافاصله توسط منابع رسمی تکذیب شد.
از منظر دیپلماسی عمومی، موضع‌گیری ایران در برابر مخالفان طالبان، نشان‌دهنده تلاش تهران برای ایفای نقش بی‌طرف در معادلات داخلی افغانستان است. این سیاست همزمان با رویکرد منطقه‌گرایی ایران و تلاش برای ثبات در شرق کشور تفسیر می‌شود؛ سیاستی که در همکاری با کشورهای همسایه همچون پاکستان، ترکمنستان و ازبکستان پیگیری می‌گردد.
مجمع گفتگوی تهران، به‌عنوان یکی از ابتکارات جمهوری اسلامی ایران در حوزه سیاست خارجی، بستری برای رایزنی با کشورهای منطقه درباره بحران افغانستان فراهم کرده است. در نشست امسال، هیئت‌هایی از پاکستان، روسیه، چین، ترکمنستان، قطر و نمایندگانی از سازمان ملل نیز حضور دارند. غیبت نمایندگان اپوزیسیون کابل نیز به معنای رسمیت نیافتن آن‌ها از سوی تهران تلقی شد.
در این زمینه، خبرگزاری رویترز در تحلیلی نوشت: «پاسخ دیپلمات ارشد ایرانی نشانه‌ای از تداوم سیاست عدم مداخله تهران در منازعات داخلی افغانستان است. ایران تلاش دارد تا با حفظ رابطه‌اش با دولت طالبان، هم امنیت مرزها را تضمین کرده و هم در روند بازسازی اقتصادی افغانستان نقش ایفا کند.»
این اقدام ایران، همچنین مورد توجه ناظران منطقه‌ای نیز قرار گرفت. وب‌سایت المانیتور در گزارشی با تیتر «تهران موضع خود را درباره اپوزیسیون افغانستان شفاف کرد»، نوشت: «پاسخ خطیب‌زاده آب سردی بر تلاش‌های اپوزیسیون افغان برای جلب حمایت منطقه‌ای بود.»
انتهای پیام
