به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، تشدید روند اخراج مهاجرین افغان از ایران باعث بروز پدیده‌ای کم‌سابقه در مناطق مرزی شرقی کشور شده است. در این مناطق، برخی اقشار از مردم محلی سیستان و بلوچستان به‌طور آشکار از مهاجرین افغان حمایت می‌کنند. چنین حمایتی، اگرچه ظاهراً انسانی به نظر می‌رسد، اما با نگاهی دقیق‌تر، می‌توان آن را دارای ابعاد امنیتی و تهدیدزا برای جمهوری اسلامی ایران دانست.
در روزهای اخیر، تصاویر و گزارش‌هایی از حمایت آشکار برخی فعالان بلوچ با گرایش‌های قوم‌گرایانه از مهاجرین منتشر شده است. این روند همزمان با افزایش تبلیغات گروهک تروریستی ارتش آزادی‌بخش بلوچستان همراه بوده است. این گروه، که در خاک پاکستان فعال است، به‌تازگی کنترل شهر استراتژیک سواب در ایالت بلوچستان پاکستان را به دست گرفته است. هنوز گزارشی مبنی بر بازپس‌گیری این شهر توسط ارتش پاکستان منتشر نشده است.
برخی کانال‌های وابسته به طالبان، بدون اشاره مستقیم، اقدام به بازنشر فعالیت‌های این گروه بلوچ کرده‌اند. به گفته کارشناسان امنیتی، این نوع پوشش رسانه‌ای می‌تواند نشانه‌ای از همگرایی میان طالبان و نیروهای تجزیه‌طلب بلوچ باشد. این همگرایی، اگر با حمایت بخشی از جامعه بلوچ در ایران همراه شود، می‌تواند به تهدیدی ترکیبی علیه امنیت ملی کشور بدل شود.
یکی از نکات تأمل‌برانگیز در این معادله، سفر اخیر مولوی عبدالحمید به افغانستان پس از بازگشت از سفر حج است. عبدالحمید، که پیش‌ازاین نیز مواضع نرم‌تری نسبت به طالبان اتخاذ کرده بود، در این سفر به تمجید از حکومت طالبان پرداخته است. این اظهارات همزمان با موج اخراج مهاجرین و شکل‌گیری فضای همدردی قومی می‌تواند تأثیرات سیاسی قابل‌توجهی داشته باشد.
از سوی دیگر، تحلیلگران معتقدند سیاست‌های سرد جمهوری اسلامی ایران در تعامل با طالبان، موجب نوعی واگرایی در مناسبات دو طرف شده است. زمزمه‌هایی از سوی منابع مطلع در سفارت افغانستان در تهران شنیده می‌شود که طالبان در حال بررسی انتقال سفارت سوریه به نیروهای وابسته به گروه تحریرالشام به رهبری احمد الشرع هستند؛ اقدامی که می‌تواند نشانه‌ای از همسویی استراتژیک طالبان با جریانات سلفی و ضدایرانی باشد.
همزمان، کارزارهای رسانه‌ای مانند هشتگ «تحریم کالاهای ایرانی» در میان کاربران افغان به‌ویژه در فضای مجازی شدت گرفته است. برخی گروه‌های غرب‌گرا در افغانستان با بهره‌برداری از نارضایتی ناشی از اخراج مهاجرین، در تلاش هستند کالاهای ترک را جایگزین کالاهای ایرانی کنند. این اقدام، در صورت استمرار، می‌تواند خسارات اقتصادی قابل‌توجهی به ایران وارد کند.
در سطحی کلان‌تر، همگرایی احتمالی طالبان با نیروهای جولانی و گروه‌های تکفیری مانند تحریرالشام، با سیاست فشار همزمان ایران، پاکستان و تاجیکستان در اخراج مهاجرین، وضعیت امنیتی افغانستان را متزلزل‌تر از همیشه خواهد کرد. داعش خراسان و سایر گروه‌های افراطی می‌توانند از این وضعیت بهره‌برداری کرده و از میان مهاجرینی که به تازگی از کشورهای همسایه اخراج شده‌اند، نیرو جذب کنند.
در چنین شرایطی، اخراج گسترده مهاجرین بدون تأمین نیازهای اولیه مانند معیشت و امنیت، می‌تواند زمینه‌ساز یارگیری برای سرویس‌های اطلاعاتی متخاصم شود. ترکیه، جمهوری آذربایجان و حتی اسرائیل می‌توانند از طریق نهادهای واسطه، حمایت‌های معیشتی هدف‌دار به برخی مهاجرین ارائه دهند تا در درازمدت، آنان را در پروژه‌های ناامن‌سازی مرزهای ایران به کار گیرند.
مرزهای غربی کشور در ماه‌های اخیر با حوادثی در اقلیم کردستان عراق ناامن شده‌اند. اگر چنین روندی در مرزهای شرقی نیز تکرار شود، ایران با تهدیدی دو‌جبهه‌ای مواجه خواهد شد. این در حالی است که تحلیلگران امنیتی معتقدند بخشی از این تحرکات، مطابق با طرح کلی خاورمیانه جدید و استراتژی چندلایه اسرائیل در منطقه تعریف می‌شود.
در این سناریو، مهاجرینی که از ایران، پاکستان و تاجیکستان به‌اجبار بازگردانده شده‌اند، در پی یافتن معیشت و سرپناه، می‌توانند به اهدافی بالقوه برای جریان‌های تروریستی و قوم‌گرای بدل شوند. تجربه سوریه، عراق و یمن نشان داده است که گروه‌های افراطی همواره از خلأهای انسانی و اقتصادی بهره می‌برند تا پروژه‌های بی‌ثبات‌سازی را پیش ببرند.
در داخل ایران نیز جریان‌هایی وجود دارند که با تحریک افکار عمومی علیه طالبان و مهاجرین، زمینه‌ساز تشدید تنش می‌شوند. در همین راستا، مقاله‌ای جنجالی در روزنامه جمهوری اسلامی منتشر شد که در آن مهاجرین افغان به‌صراحت با پروژه‌های نفوذ اسرائیل در ایران مقایسه شدند. این نوع گفتمان، اگرچه به‌ظاهر در راستای امنیت ملی است، اما در عمل می‌تواند به تقویت دشمنی میان ملت‌ها منجر شود.
در نهایت، باید گفت که نحوه مواجهه جمهوری اسلامی ایران با مسئله مهاجرین، به‌ویژه در شرایط کنونی، نیازمند بازنگری جدی است. تداوم سیاست‌های کنونی نه‌تنها چالش‌های انسانی و حقوقی برای ایران ایجاد خواهد کرد، بلکه می‌تواند ابعاد امنیتی گسترده‌تری نیز برای منطقه و مرزهای ایران به‌وجود آورد.
