به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، حجت‌الله میرزایی، مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری، با اشاره به جایگاه مهم نیروی کار افغانستانی در بازار کار ایران، اظهار داشت که بخش عمده‌ای از مشاغل یدی، خدماتی و پرزحمت در کشور توسط مهاجران افغانستانی انجام می‌شود. به گفته وی، در صورت خروج این نیروها، جایگزینی برای آن‌ها وجود نخواهد داشت و خلأ بزرگی در نظام کار ایجاد می‌شود.
میرزایی در نشستی با مدیران کل استان‌ها افزود: «بسیاری از مشاغلی که اتباع کشورهای همسایه در ایران انجام می‌دهند، به‌دلیل سختی کار، درآمد پایین و عدم اقبال عمومی، از سوی نیروی کار ایرانی پذیرفته نمی‌شود.» طبق گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۲، نزدیک به ۸۵ درصد از کارگران در بخش‌هایی مانند ساختمان‌سازی، جمع‌آوری زباله، قالیشویی، کشاورزی فصلی و نظافت منازل، از میان اتباع افغانستانی انتخاب می‌شوند.
وی همچنین با اشاره به حساسیت‌های اجتماعی، تأکید کرد که حضور مهاجران نباید به عامل دوگانگی و شکاف در جامعه بدل شود. میرزایی گفت: «باید با نگاه انسانی، فرهنگی و تاریخی با این موضوع برخورد کرد. بسیاری از اتباع افغانستانی که در کشور فعالیت دارند، نسل دوم و سوم مهاجران هستند و برخی نیز اصالتاً ایرانی محسوب می‌شوند.» وی افزود که مرزهای فرهنگی بین اقوام ایرانی و افغانستانی در برخی مناطق مانند خراسان و سیستان کاملاً محو شده است.
بررسی‌های پژوهشگاه اقتصاد کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد که مهاجران افغانستانی نقش مهمی در پر کردن خلأهای بازار کار ایران دارند. در گزارشی که این مرکز در سال ۱۴۰۱ منتشر کرد، آمده است که حذف نیروی کار مهاجر می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های تولید، کاهش بهره‌وری و حتی تعطیلی برخی واحدهای کوچک خدماتی شود. براساس همین گزارش، در تهران، کرج، مشهد و قم، ۷۰ درصد از خدمات نظافت منازل توسط مهاجران انجام می‌شود.
صندوق بازنشستگی کشوری نیز در گزارش داخلی خود، نسبت به پیامدهای اجتماعی حذف مهاجران هشدار داده و اعلام کرده که تضعیف بازار کار مهاجران، می‌تواند موجب گسترش فعالیت‌های غیررسمی و اقتصاد زیرزمینی شود. در این گزارش آمده است که خروج مهاجران از ایران در بازه یک‌ساله، منجر به افزایش ۳۵ درصدی هزینه تمام‌شده ساخت و ساز در پروژه‌های دولتی شده است.
به گفته میرزایی، لازم است سیاست‌گذاران حوزه کار و رفاه، با واقع‌بینی به نقش اتباع افغانستانی در اقتصاد کشور نگاه کنند و به‌جای ایجاد محدودیت، به سمت ساماندهی قانونی، ارائه خدمات بیمه‌ای و ارتقاء امنیت شغلی این افراد حرکت کنند. او افزود: «ما باید از ظرفیت‌های انسانی که در کشور داریم، چه ایرانی چه غیرایرانی، به‌نحو احسن استفاده کنیم، نه اینکه با بی‌توجهی فرصت‌ها را از دست بدهیم.»
سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) در گزارش سال ۲۰۲۳ اعلام کرد که حدود ۳.۴ میلیون مهاجر افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند که از این تعداد، بیش از ۲.۲ میلیون نفر به‌صورت مستقیم در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت دارند. این نهاد بین‌المللی همچنین خاطرنشان کرده که ایران از معدود کشورهایی در منطقه است که چنین سهم بالایی از مشارکت نیروی کار مهاجر را در اقتصاد خود دارد.
بررسی‌های میدانی خبرگزاری‌ها نیز حاکی از آن است که بسیاری از کارفرمایان در حوزه‌های ساختمانی، خدماتی و کشاورزی، از کیفیت کار مهاجران رضایت دارند. یکی از سازندگان پروژه‌های ساختمانی در شهر مشهد به روزنامه خراسان گفته است: «کارگر افغان وقت‌شناس، منظم، کم‌توقع و اهل کار است. ما در صورت نبود آن‌ها، نمی‌توانیم پروژه را حتی نیمه‌کاره پیش ببریم.»
میرزایی در پایان سخنان خود یادآور شد که صندوق بازنشستگی کشوری به‌دنبال تعاملات اقتصادی پایدار و تأمین منابع از طریق استفاده حداکثری از ظرفیت‌های انسانی کشور است. وی با انتقاد از برخی نگاه‌های سطحی به مقوله مهاجرت، گفت: «وظیفه ماست که واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی را ببینیم و سیاست‌گذاری مبتنی بر عدالت و واقع‌گرایی را جایگزین نگاه‌های احساسی کنیم.»
در جمع‌بندی می‌توان گفت که تأکید مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری بر نقش کلیدی مهاجران افغانستانی در بازار کار، بازتابی از یک واقعیت اقتصادی مهم در ایران است. با توجه به رشد جمعیت سالمند، کاهش جمعیت جوان و گرایش اندک به مشاغل یدی، مهاجران افغانستانی می‌توانند خلأ نیروی کار را تا حد زیادی جبران کنند؛ به شرطی که با نگاه سازمان‌یافته و انسانی با آنان برخورد شود.
انتهای پیام
