به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی افپک، سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) در تازه‌ترین گزارش خود از یک فاجعه انسانی پرده برداشته است: از سال ۲۰۱۴ تاکنون، دست‌کم ۵۰۶۴ شهروند افغانستان در مسیر مهاجرت جان باخته‌اند. این سازمان با استناد به داده‌های پروژه ثبت مرگ مهاجران اعلام کرده که افغانستان در میان کشورهای مبدأ مهاجران، یکی از بالاترین آمار مرگ‌ومیر را به خود اختصاص داده است.
بر اساس گزارش رسمی IOM که در تاریخ ۲۷ آوریل ۲۰۲۵ منتشر شد، عمده این جان‌باختگان در مسیرهای غیرقانونی و پرخطر عبور از مرزهای ایران، ترکیه، دریای مدیترانه و همچنین کوه‌های صربستان و بوسنی جان داده‌اند. این نهاد بین‌المللی تأکید کرده است که آمار واقعی احتمالاً بسیار بیشتر است، زیرا موارد متعددی از مرگ مهاجران افغان هرگز ثبت نمی‌شود.
در سال‌های اخیر، افغانستان به دلیل جنگ، فقر، بیکاری و ناامنی تبدیل به یکی از اصلی‌ترین کشورهای صادرکننده مهاجر شده است. بر اساس آمار کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR)، بیش از ۶.۴ میلیون افغان در کشورهای مختلف به عنوان مهاجر یا پناهنده ثبت شده‌اند. کشورهای ایران، پاکستان، ترکیه، آلمان و اندونزی بیشترین جمعیت افغان‌های مهاجر را در خود جای داده‌اند.
طبق یافته‌های سازمان بین‌المللی مهاجرت، تنها در سال ۲۰۲۳ میلادی، بیش از ۳۰۰ شهروند افغان در آب‌های مدیترانه غرق شدند. یکی از فجایع تلخ مربوط به ژوئن ۲۰۲۳ بود که طی آن، قایق حامل بیش از ۷۵ افغان در سواحل یونان غرق شد و دست‌کم ۶۰ نفر جان باختند. این فاجعه بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهانی داشت و ناتوانی نهادهای بین‌المللی در حمایت از مهاجران را آشکار کرد.
در مسیر زمینی نیز شرایط فاجعه‌بار است. گزارش «دیده‌بان حقوق بشر» در سال ۲۰۲۴ نشان داد که بسیاری از مهاجران افغان در مرزهای ایران و ترکیه مورد ضرب و شتم، شلیک گلوله و بازگرداندن اجباری قرار می‌گیرند. تنها در سال گذشته، بیش از ۱۵۰ مورد مرگ افغان‌ها در مرز ترکیه گزارش شده که اغلب بر اثر سرمازدگی، سقوط از ارتفاعات و تیراندازی مرزبانان بوده است.
سازمان ملل بارها خواستار اقدام فوری کشورها برای تأمین مسیرهای امن مهاجرت و توقف سیاست‌های خشونت‌آمیز شده است. در بیانیه‌ای که IOM هم‌زمان با انتشار این آمار منتشر کرد، آمده است: «نباید مرگ در مسیر مهاجرت به بهای رسیدن به امنیت یا معیشت بهتر تمام شود.» این نهاد از کشورهای عضو خواسته است تا امکان مهاجرت قانونی و دسترسی به حمایت‌های بین‌المللی را برای افغان‌ها فراهم کنند.
از سوی دیگر، حکومت طالبان که اکنون کنترل افغانستان را در دست دارد، تاکنون واکنشی جدی به این آمار نداشته است. در ماه مارس ۲۰۲۴، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان تنها به این جمله بسنده کرد که «خروج افغان‌ها از کشور تصمیم شخصی‌شان است». این در حالی است که بسیاری از جوانان افغان برای فرار از فقر، محدودیت‌های اجتماعی و عدم دسترسی به آموزش به مهاجرت تن می‌دهند.
تحلیل‌گران امور مهاجرت هشدار داده‌اند که در صورت ادامه روند فعلی، بحران مهاجرت افغان‌ها به‌ویژه در سال‌های آینده تشدید خواهد شد. فهیم نظری، پژوهشگر مرکز مطالعات پناهندگی در آلمان، در گفتگو با دویچه‌وله گفت: «بدون تغییر در ساختار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی افغانستان، موج مهاجرت ادامه خواهد یافت و قربانیان آن اغلب جوانان خواهند بود.»
در واکنش به این گزارش، شماری از فعالان حقوق بشر و خانواده‌های قربانیان در افغانستان و خارج از کشور خواستار تحقیق بین‌المللی در مورد قصور دولت‌ها و نهادهای مرزی شده‌اند. هم‌زمان، کمپین‌های مجازی با هشتگ #مهاجر_فراموش_نشود در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاده است که هدف آن زنده‌نگه‌داشتن یاد قربانیان و مطالبه عدالت است.
در حالی‌که بحران مهاجرت افغان‌ها وارد دومین دهه خود شده، آمارهای سازمان‌های بین‌المللی حاکی از وضعیت بحرانی و تلخ مهاجرانی است که در جستجوی زندگی بهتر، جان خود را در مسیرهای مرگ به خطر می‌اندازند. به نظر می‌رسد بدون اقدام مؤثر بین‌المللی، این روند همچنان ادامه خواهد داشت و بر پیکر خانواده‌های بیشتری داغ خواهد نهاد.
انتهای پیام
